BAB 1 SERAT WEDHATAMA PUPUH GAMBUH

Serat Wedhatama Pupuh Gambuh

1.      Pangertene Tembang Gambuh

Gambuh iku tambuh, embuh, kambuh, jumbuh lan tembung kang awanda mbuh. Tegese Lanteh. Anggitane Natapraja. Kacarita mula bukane tembang iki lelagon gandarwa (raseksa) ing jaman Mataram. Digunakake kanggo menehi ngelmu kang kukuh bakuh (tegas/galak).

2.      Pathokan  Tembang Gambuh

GAMBUH
Guru wilangan	Guru lagu	Guru gatra
7	u	5
10	u
12	i
8	u
8	o

3.      Watak tembang Gambuh

Watake tembang gambuh yaiku menehi piwulangan marang kabeh wong. Saliyane iku tembang Gambuh njelasake yen manungsa iku ora bisa urip dewe utawa nggantungake wong liya. Manungsa mbutuhake wong liya kanggo gawe kepribadian diri. Tembang iki okeh pituduh lan nasehat kanggo generasi muda babagan pentinge ngormati wong kang luwih tuwa.

Watake tembang Gambuh iku supeketing kekeluargaan/akrab, sumadulur. Ngandharake tantangan kang kereng. Cocok kanggo ngandharake bab-bab asipat paseduluran, pitutur, piwulang, kekarepan.

4.      Makna Tembang Gambuh

Miturut maknane, tembang Gambuh iku nggambarake watak pawongan kang ngancik dewasa utawa pribadi kang sansaya dewasa, mula  bisa njumbuhake kabutuhan lair lan batin, kluwarga lan masarakat, pribadi karo Gusti. Tembang iki menehi pitutur, anggenah-nggenahake utawa tansah menehi pangerten. Pancen lumrahe piyayi sepuh tansah bisa njumbuhake panguripane lan seneng aweh pitutur marang anak putu, patrap lan pangucap isa nyawiji, panguripane ayem tentrem lan ora bot sisih. Makna sawijine sawise omah-omah kudu padha ngertine, asah asih asuh marang sawenehe kabutuhan, tanggung jawab lan perkara ing sajroning kluwarga kang saya abot lan maneka warna.

5.      Tuladha tembang Gambuh

2	3	5	5	5	3	56
sa-	mêng-	ko	ing-	sun	tu-	tur
6	5	3	2	2	3	5	5	3	56
sêm-	bah	ca-	tur	su-	pa-	ya	lu-	mun-	tur
2	1	6	12	2	2	2	2	3	1	6	5
dhi-	ngin	ra-	ga	cip-	ta	ji-	wa	ra-	sa	ka-	ki
1	2	2	2	3	1	2	3
ing	ko-	no	la-	mun	kê-	tê-	mu
3	5	6	5	3	23	1	2
tan-	dha	nu-	gra-	ha-	ning	Ma-	non

Sekar gambuh ping catur
Tembang iki tembang sing kaping papat
Kang cinatur polah kang kalantur
Sing dadi omongan yaiku lakon kang keblabasen
Tanpa tutur katula-tula katali

Yen ora dikandani bakal dilakoni terus
Kadaluwarso katutur
Ora di gagas apa sing dikandani
Katutuh pan dadi awon
Suwe-suwe dadi lakon kang ora becik

C.       Gancarane Tembang Gambuh

Tembang gambuh yaiku salah sawijine tembang kang ngandung okeh piwulang. Tembang iki nyritakake babagan tugas lan kewajibane para generasi muda. Tembang gambuh kaping papat, yaiku tembang kang menehi pitutur supaya awake dewe iki kudu njaga guneme awake dewe. Kaya paribasan, ajining diri gumantung ana ing lathi. Omongan lan tindak tanduk kang ala lan wis keblabasen bakalan dadi aji kang elek ing ragane awake dewe. Pituture wong kang luwih tua saka kita kudu digatekake tenan, ora mung iku, kita kudu isa nglakoni apa kang dikandani wong tuwa saksuwene pitutur iku bener. Yen pitutur kuwi ora kita lakoni, suwe-suwe kita bakal dadi wong kang ala, ora enek sing ngormati lan ora bakalan dadi wong bener apa meneh sukses. Mula, ayo to awake dewe kudu bisa njaga lathi, lakon, lan tindak tanduke awake dewe supaya sukses lan dadi wong becik samubarange .